Tài chính phi tập trung: Hướng dẫn hoàn chỉnh cho người mới bắt đầu

1. Tài chính phi tập trung (DeFi) là gì?

Tài chính phi tập trung (viết tắt là DeFi) là một hệ sinh thái bao gồm các ứng dụng tài chính được xây dựng dựa trên các mạng blockchain. Cụ thể hơn, thuật ngữ Tài chính phi tập trung có thể mô tả một phong trào nhằm tạo ra một hệ sinh thái dịch vụ tài chính minh bạch, nguồn mở và không cần cấp quyền mà tất cả mọi người đều có thể truy cập và hoạt động mà không cần bất kỳ cơ quan trung tâm nào. Người dùng sẽ có toàn quyền kiểm soát tài sản của mình và tương tác với hệ sinh thái này thông qua các ứng dụng mạng ngang hàng (P2P), các ứng dụng phi tập trung (dapps).

Lợi ích chính của DeFi là giúp dễ dàng truy cập các dịch vụ tài chính, đặc biệt đối với những người không được tiếp cận hệ thống tài chính hiện tại. Một lợi thế tiềm năng khác của DeFi là khung gồm nhiều mô-đun được xây dựng dựa trên các ứng dụng DeFi – có thể tương tác trên các blockchain công khai, có thể tạo ra các thị trường, sản phẩm và dịch vụ tài chính hoàn toàn mới.

2. Những ưu điểm chính của tài chính phi tập trung là gì?

Hệ thống tài chính truyền thống dựa vào các tổ chức trung gian như ngân hàng và tòa án để cung cấp trọng tài.

Các ứng dụng DeFi không cần bất kỳ trung gian hoặc trọng tài nào. Các chương trình mã sẽ chỉ định cách thức giải quyết của mọi tranh chấp có thể xảy ra và người dùng luôn duy trì quyền kiểm soát số tiền của họ. Điều này giúp cắt giảm chi phí liên quan đến việc cung cấp và sử dụng các sản phẩm này và tạo ra một hệ thống tài chính hoạt động trơn tru hơn. Việc các dịch vụ tài chính mới này được triển khai trên các blockchain giúp loại bỏ sự hư hỏng tại một điểm. Dữ liệu được ghi lại trên blockchain và trải rộng trên hàng ngàn nút, khiến việc kiểm duyệt hoặc đóng cửa một dịch vụ nào đó rất khó khăn.

Do có thể xây dựng trước các khung cho các ứng dụng DeFi, nên việc triển khai một khung trở nên ít phức tạp hơn và an toàn hơn nhiều.

Hệ sinh thái mở này còn có một lợi thế lớn khác những người không có khả năng tiếp cận bất kỳ dịch vụ tài chính nào có thể truy cập hệ sinh thái. Vì hệ thống tài chính truyền thống phụ thuộc vào các bên trung gian tìm kiếm lợi nhuận, nên dịch vụ của họ thường không cung cấp cho các cộng đồng thu nhập thấp. Tuy nhiên, với DeFi, các chi phí này giảm đáng kể và các cá nhân có thu nhập thấp cũng có thể hưởng lợi từ nhiều loại hình dịch vụ tài chính.

Tài chính phi tập trung bao gồm những gì? — *Tài chính phi tập trung đem lại nhiều lợi ích cho những người tham gia*

3. Các trường hợp sử dụng tiềm năng của tài chính phi tập trung

3.1. Vay và cho vay

Các giao thức cho vay mở là một trong những loại ứng dụng phổ biến nhất thuộc hệ sinh thái DeFi. Hoạt động vay và cho vay phi tập trung có nhiều lợi thế so với hệ thống tín dụng truyền thống, chẳng hạn khả năng quyết toán giao dịch tức thời, khả năng thế chấp tài sản kỹ thuật số, không cần kiểm tra lịch sử tín dụng và khả năng tiêu chuẩn hóa trong tương lai.

Vì các dịch vụ cho vay này được xây dựng trên các blockchain công khai nên chúng không cần đến sự tin cậy và sự đảm bảo của các phương pháp xác minh mật mã. Thị trường cho vay trên blockchain giúp giảm rủi ro từ phía đối tác, giúp hoạt động vay và cho vay trở nên rẻ hơn, nhanh hơn và tiếp cận được nhiều người hơn.

3.2. Dịch vụ ngân hàng tiền tệ

Do các ứng dụng DeFi được định nghĩa là các ứng dụng tài chính, nên các dịch vụ ngân hàng tiền tệ là một trường hợp sử dụng rõ ràng của các ứng dụng này. Các dịch vụ này có thể bao gồm phát hành stablecoin (đồng tiền ổn định), thế chấp và bảo hiểm.

Khi ngành công nghiệp blockchain đang đến giai đoạn phát triển vững chắc, việc tạo ra các đồng tiền ổn định ngày càng được chú trọng. Các đồng tiền ổn định là các tài sản mã hóa thường được gắn vào một tài sản trong thế giới thực, nhưng có thể được giao dịch theo dạng thức kỹ thuật số một cách dễ dàng. Vì giá tiền điện tử có thể dao động nhanh chóng, nên có thể sử dụng các đồng tiền điện tử phi tập trung cho sử dụng hàng ngày như một loại tiền mặt kỹ thuật số không phải do một cơ quan trung ương phát hành và giám sát.

Quá trình vay thế chấp thường tốn kém và mất nhiều thời gian chủ yếu là do nó bao gồm nhiều trung gian tham gia. Với việc sử dụng hợp đồng thông minh, có thể giảm đáng kể các chi phí bảo lãnh và chi phí pháp lý.

Dịch vụ bảo hiểm trên blockchain có thể giúp loại bỏ sự cần thiết của các bên trung gian và cho phép phân phối rủi ro giữa nhiều người tham gia. Điều này có thể giúp giảm phí bảo hiểm mà vẫn đảm bảo chất lượng dịch vụ.

3.3. Thị trường phi tập trung

Việc đánh giá các ứng dụng thuộc loại này có thể là một công việc thách thức, vì đây là phân khúc DeFi mang đến nhiều cơ hội nhất để đổi mới ngành tài chính. Có thể nói rằng, một số ứng dụng DeFi quan trọng nhất là các sàn giao dịch phi tập trung (DEXes). Những nền tảng này cho phép người dùng giao dịch các tài sản kỹ thuật số mà không cần đến một trung gian đáng tin cậy (sàn giao dịch) để giữ tiền của họ. Các giao dịch được thực hiện trực tiếp giữa các ví người dùng với sự trợ giúp của hợp đồng thông minh.

Các sàn giao dịch phi tập trung có yêu cầu về công việc bảo trì ít hơn nhiều nên chúng thường có phí giao dịch thấp hơn so với các sàn giao dịch tập trung.

Cũng có thể sử dụng công nghệ blockchain để phát hành và cho phép sở hữu nhiều loại công cụ tài chính thông thường. Các ứng dụng này sẽ hoạt động theo cách phi tập trung nhằm loại bỏ người giám sát và sự hư hỏng tại một điểm.

Ví dụ, các nền tảng phát hành mã thông báo (token) bảo mật có thể cung cấp các công cụ và tài nguyên cho các nhà phát hành để khởi chạy các cổ phiếu được token hóa trên blockchain với các tham số tùy chỉnh.

Các dự án khác có thể cho phép tạo ra các công cụ phái sinh, tài sản tổng hợp, thị trường dự đoán phi tập trung, và nhiều hơn nữa.

4. Hợp đồng thông minh có vai trò gì trong DeFi?

Tài chính phi tập trung chủ yếu bao gồm các ứng dụng liên quan đến việc tạo và thực thi các hợp đồng thông minh. Trong khi hợp đồng thông thường sử dụng thuật ngữ pháp lý để chỉ định các điều khoản của mối quan hệ giữa các thực thể tham gia hợp đồng, thì hợp đồng thông minh sử dụng mã máy tính.

Vì các điều khoản của chúng được viết bằng mã máy tính, hợp đồng thông minh có khả năng thực thi các điều khoản đó thông qua mã máy tính. Điều này cho phép một số lượng lớn các quy trình kinh doanh hiện cần được giám sát thủ công có thể được thực hiện theo cách tự động và đáng tin cậy.

Sử dụng hợp đồng thông minh nhanh hơn, dễ dàng hơn và giảm rủi ro cho cả hai bên. Tuy nhiên, hợp đồng thông minh cũng đem đến các loại rủi ro mới. Vì mã máy tính dễ gặp các lỗi và lỗ hổng, nên giá trị và thông tin bí mật được cất giữ trong hợp đồng thông minh có nguy cơ bị tiết lộ.

5. DeFi phải đối mặt với những thách thức nào?

Hiện nay vẫn tồn tại khá nhiều thách thức mà DeFi phải đối mặt:

Hiệu suất kém: mạng blockchain vốn chậm hơn các mạng tập trung, và các ứng dụng được xây dựng trên mạng này cũng bị chi phối bởi điều này. Các nhà phát triển của các ứng dụng DeFi cần tính đến những hạn chế này và tối ưu hóa sản phẩm của họ cho phù hợp;
Nguy cơ lỗi người dùng cao: Các ứng dụng DeFi chuyển trách nhiệm từ các trung gian sang người dùng. Đây có thể là một khía cạnh tiêu cực cho nhiều người. Việc thiết kế các sản phẩm có thể giảm thiểu rủi ro lỗi người dùng là một thách thức đặc biệt khó khăn khi các sản phẩm được triển khai trên các blockchain có tính chất bất biến;
Trải nghiệm người dùng tiêu cực: Hiện tại, sử dụng các ứng dụng DeFi đòi hỏi thêm nỗ lực từ phía người dùng. Để các ứng dụng DeFi trở thành một yếu tố cốt lõi của hệ thống tài chính toàn cầu, chúng phải đem đến cho người dùng một lợi ích hữu hình nào đó để khuyến khích người dùng chuyển đổi từ hệ thống truyền thống;
Hệ sinh thái lộn xộn: tìm được ứng dụng phù hợp nhất cho trường hợp sử dụng cụ thể có thể khó khăn và người dùng phải có khả năng tìm được ứng dụng phù hợp nhất. Sự khó khăn không chỉ ở việc xây dựng các ứng dụng mà còn ở chỗ chúng có thể phù hợp với toàn thể hệ sinh thái DeFi như thế nào.

6. Sự khác biệt giữa DeFi và ngân hàng mở là gì?

Ngân hàng mở (hay Open Banking) là thuật ngữ mới xuất hiện trong ngành dịch vụ tài chính. Theo đó, ngân hàng cho phép bên thứ ba viết ứng dụng và cung cấp dịch vụ từ chính dữ liệu của ngân hàng. Với việc ứng dụng giao diện lập trình (API) – công nghệ cho phép các bên thứ ba truy cập vào dữ liệu mở hay truy cập bảo mật đến các dữ liệu đóng của một tổ chức khi được sự đồng ý của chủ sở hữu dữ liệu và tuân thủ các quy định pháp luật có liên quan. Khi được chia sẻ thông qua Open API, dữ liệu có thể được sử dụng để các công ty Fintech tạo thêm nhiều ứng dụng mới, cung cấp thêm tiện ích cho khách hàng, hỗ trợ khách hàng kiểm soát thông tin cũng như ra quyết định tốt hơn.

Tuy nhiên, DeFi giới thiệu một hệ thống tài chính hoàn toàn mới, độc lập với cơ sở hạ tầng hiện tại. DeFi đôi khi cũng được gọi là tài chính mở.

Ví dụ, ngân hàng mở có thể cho phép quản lý tất cả các công cụ tài chính truyền thống trong một ứng dụng bằng cách rút dữ liệu từ một số ngân hàng và tổ chức một cách an toàn.

Mặt khác, Tài chính phi tập trung có thể giúp quản lý và tương tác với các công cụ tài chính theo cách hoàn toàn mới.

Tạm kết

Tài chính phi tập trung tập trung vào việc xây dựng các dịch vụ tài chính tách biệt với hệ thống tài chính và chính trị truyền thống. Điều này sẽ cho phép một hệ thống tài chính cởi mở hơn và có khả năng ngăn chặn các thói quen kiểm duyệt và phân biệt đối xử trên toàn thế giới.

Đây là một ý tưởng hấp dẫn tuy nhiên vẫn còn nhiều điều cần cải thiện. Việc tìm ra các trường hợp sử dụng phù hợp nhất với đặc điểm của blockchain là điều rất quan trọng để xây dựng các sản phẩm tài chính mở hữu ích.

Nếu thành công, DeFi sẽ lấy quyền lực từ các tổ chức tập trung và đặt nó vào tay cộng đồng nguồn mở và người dùng cá nhân. Liệu điều đó có thể tạo ra một hệ thống tài chính hiệu quả hơn hay không sẽ được xác định khi DeFi đã sẵn sàng để triển khai chính thống.